ภูต ผี ปีศาจของไทย┊ผีเสื้อ

หลายคนเห็นหัวเรื่องแล้วอาจจะคิดในใจ ว่า "ตลกละ ตลกแล้ว! ขึ้นต้นเป็นภูตผีปีศาจ จะมาพูดเรื่องผีเสื้อเนี่ยะนะ" ผมก็จะตอบในใจ ว่า "ใช่แล้วล่ะครับ ;)"  แมลงที่สวยงาม ไร้พิษสง บินช้า ๆ น่าจับมาเด็ดปีกเล่นอย่างผีเสื้อ ทำไมเราถึงเรียกมันให้น่ากลัว ด้วยคำว่า "ผี" ... ผมว่าเรื่องนี้น่าสนใจ

ส. พลายน้อย เล่าไว้ใน "ตำนานผีไทย" ว่า ผีเสื้อเป็นอย่างเดียวกันกับ ผีเชื้อหรือผีเซื่อ เป็นคำเพี้ยนเสียงตามสำเนียงของคนทางภาคเหนือและอีสาน เป็นผีบรรพบุรุษ  เชื่อกันว่า วิญญาณของคนที่ตายต่างถิ่น จะกลายเป็นผีเสื้อบินกลับมาหาญาติตัวเอง  บ้างก็เชื่อว่า ถ้าเห็นผีเสื้อบินมาเป็นกลุ่มใหญ่ๆ มากผิดปกติ แสดงว่าเป็นลางร้าย จะเกิดเหตุเภทภัยต่าง ๆ เช่น โรคระบาด

นอกนั้น ข้อมูลอื่น ๆ ที่ผมค้นมาค่อนข้างสับสน รวม ๆ ว่าผีเสื้อเป็นอมนุษย์หลากหลายชนิด บ้างก็เป็นยักษ์อย่าง นางผีเสื้อสมุทร เมียหลวงของพระอภัยมณี หรือบางทีก็เป็นเทวดาอย่าง พระเสื้อเมือง พระทรงเมืองบางทีก็เป็นผี อย่างผีเสื้อบ้าน ผีเสื้อวัด ผีเสื้อห้วย ผีเสื้อ ... ทั้งหมดมีหน้าที่คล้ายกัน คือคอยพิทักษ์รักษาสถานที่ต่าง ๆ ... บางทีก็ไม่ได้คุ้มครองอะไร แค่อาศัยอยู่ในอาณาเขตนั้นเฉย ๆ

ดูผิวเผินเหมือน ผีเสื้อ (ส่วนใหญ่) จะไม่เกี่ยวข้องกับผีบรรพบุรุษซักเท่าไหร่ (ใครหละ! จะมีบรรพบุรุษเป็นยักษ์)

ลองเปิดพจนานุกรม ดูก็เจอว่า เสื้อ นอกจากจะแปลว่า สิ่งสวมใส่ หรือ สถิต หรือ สิง แล้วยังแปลว่า เชื้อสาย ก็ได้ด้วยเหมือนกัน

ผมเดาว่า แต่เดิมผีที่ทำหน้าที่ดูแลสถานที่ต่าง ๆ นี้คือผีบรรพบุรุษ (ผีเชื้อ) ต่อมาเมื่อบ้านรวมกันเป็นเมือง มีคนมากขึ้น มีการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับต่างถิ่นมากขึ้น ก็เลยจำเป็นต้องหาอะไรที่เป็นสากลมาทำหน้าที่ 'เสื้อ' แทนผีเชื้อ หรือไม่ถ้าเป็นสถานที่ใหญ่หน่อย สำคัญมากหน่อย ก็ร่วมด้วยช่วยกันรักษา ทั้งยักษ์ ทั้งเทพ ทั้งผี ...

เป็นว่าเรื่องผีเสื้อกับผีเชี้อเป็นผีชนิดเดียวกันพอเป็นไปได้ แต่ก็ยังไม่ค่อยเกี่ยวกับชนิดของแมลง ... อยู่ดี

ลองค้น ผีเสื้อ ในภาษาถิ่นดู ทุกภาคเรียกคล้าย ๆ กัน แมงกำเบ้อ, แมงกะเบื้อ, แมงกะเบี้ย, แมงบี้, แมงกะบี้ มีสระอี เหมือนกับคำว่า ผี ... แต่ก็คงบอกได้ไม่เต็มปากเท่าไหร่ ว่าหมายถึง แมลงผี

ถึงจะฟันธงไม่ได้ว่า ผีเสื้อ (ผี) กับ ผีเสื้อ (แมลง) เกี่ยวข้องกันจริงแท้แค่ไหน  แต่ผมก็ชอบมุมมองของคนโบราณที่เห็นว่า การบินที่เดี๋ยวเร็ว เดี๋ยวช้า โผไปมาดูไร้ทิศทางของผีเสื้อ คล้ายดวงวิญญาณลองลอย เป็นการเปรียบเทียบที่ทำให้เห็นภาพพจน์ของจิตใจและวิญญาณของคนเราได้ชัดเจนที่สุด  ความคิดแบบนี้ไม่ได้มีเฉพาะในไทย  คนพม่า, ไทใหญ่ และคนจีน ก็เห็นเหมือนกัน (มีเรื่องเล่า ว่า ชวงจื๊อศิษย์ของเล่าจื๊อ เป็นคนชอบนอน ตกกลางคืนเวลาหลับลึก ๆ แล้ว ก็จะกลายร่างเป็นผีเสื้อบินไปเที่ยว ตื่นขึ้นมาก็ได้แต่ปวดหัวไหล่ จำไม่ได้ว่าเกิดอะไรขึ้นบ้าง) ใครที่ชอบการ์ตูนญี่ปุ่นคงรู้ว่า คนญี่ปุ่นเชื้อว่าวิญญาณของคนตายจะกลับมาในรูปแบบของแมลง เพียงแต่ของญี่ปุ่นเป็นหิ่งห้อย ไม่ใช่ผีเสื้อ

คิดไปคิดมา บางทีเรื่องผีเสื้อ (แมลง) ที่เป็นวิญญาณ เป็นผีบรรพบุรุษ นี้ อาจมีไว้ให้ผู้ใหญ่ใจบุญเอาไปขู่เด็กซน ไม่ให้จับผีเสื้อสวย ๆ มาเด็ดปีกเล่น ...

หรือ บางทีคนโบราณอาจเข้าใจทฤษฎีผีเสื้อขยับปีก (The Butterfly Effect) อยู่ก่อนแล้วก็ได้ ... เพราะจะว่าไป ทั้ง คน สัตว์ พืช ... ทุกชีวิตบนโลก ก็มีต้นกำเนิดเดียวกันทั้งนั้น ... ผีเชื้อสมัยนี้ อาจมีชื่อเรียกเป็นภาษาฝรั่งเก๋ไก๋ว่า DNA

ของแถม เป็นรูปนางผีเสื้อ ที่ไม่ได้ตั้งใจจะล้อเลียนใครเลย จริง จริ๊ง! สาบาน